Toets eens positief!
Waarom is een potje 30 Seconds leuk en voelt dat niet hetzelfde voor een toets op school? Bij beide test je je eigen kennis en/of vaardigheden en wil je iets bereiken: bij een spelletje wil je graag winnen, bij een toets een goed cijfer. Toch is een toets op school wezenlijk anders. Logisch natuurlijk: er hangt veel meer van af. Maar is dat wel zo logisch? Zou er wel zo veel van af moeten hangen? Of kunnen we toe naar toetsen die niet afrekenen, maar juist aanzetten tot meer groei? Kunnen we af van het negatieve imago van toetsing, en eens positief toetsen?
Iedereen toetst continu
Iedereen die iets wil leren, toetst. Bewust en onbewust. Bas van 8 jaar oud houdt bijvoorbeeld erg van gitaarspelen. Hij is gek op de solo’s van John Mayer en oefent dagenlang de lastigste riffs. Dat doet hij door te luisteren, te spelen, daarmee zichzelf te toetsen of hij al klinkt als zijn idool en vervolgens de stukjes die nog niet lukken eerst langzaam en dan steeds sneller te oefenen. Zijn zus doet hetzelfde tijdens haar turnles: ze probeert een oefening op de balk, ervaart waar het nog niet soepel loopt en gaat samen met haar trainer aan de slag. Door samen te werken aan wat er nog niet zo goed gaat, bereiken ze uiteindelijk hun doel: een vlekkeloze oefening.
Door te oefenen en continu te evalueren waar je vastloopt, kom je uiteindelijk verder. En dat is hét doel van toetsing: kijken waar je staat en op welke manier je het beste verder kunt. Toetsen en met name de toetsresultaten worden in het onderwijs echter ook ingezet voor veel meer bij-doelen. Bijvoorbeeld om op basis van cijfers grote beslissingen te nemen en zo leerlingen af te rekenen, in plaats van hen te helpen groeien.
Het verhaal achter het cijfer
Wat zegt een cijfer echt? Geeft het cijfer aan wat je potentie is? Waar je nog wat extra aandacht aan moet besteden of wat al goed gaat? Laten we de gitaarspelende Bas er nog eens bij pakken: alleen een 7 zegt niets over wat hij al goed doet in zijn gitaarsolo’s. Het zegt alleen ‘ruim voldoende’. Maar daar heeft Bas niet veel aan. Hij wil weten wat hij moet doen om de héle solo als een ware gitaarheld uit te kunnen spelen. Daarvoor heeft hij het verhaal achter het cijfer nodig: wat gaat er goed, wat gaat er niet goed, welke oefeningen moet hij doen om een échte John Mayer te worden.
Steeds meer focus op toetsen om te leren
Gelukkig is het tij aan het keren. Toetsing is een logisch onderdeel van het leren: het draait niet alleen om het cijfer, maar meer om het leren van de toetsresultaten. Dat haalt ook het formele karakter weg. Steeds meer scholen stappen, waar mogelijk, af van percentielscores (waarbij kinderen t.o.v. de groep worden gemeten) en leggen de focus op de referentieniveaus (een onafhankelijke inhoudelijke meetlat). Ook bij de overheid zie je een verandering. Onlangs adviseerde Minister Slob bijvoorbeeld om het karakter, en de naam van de eindtoets te veranderen naar doorstroomtoets. Hiermee geeft ook hij aan dat toetsen juist moeten helpen om te bepalen wat de beste volgende stap is.
Het kan positiever
Aan het woord ‘toets’ kleeft regelmatig een negatief imago. Dat is helemaal niet nodig. Toetsen zijn een hulpmiddel voor de leerkracht én leerling om de volgende stap te bepalen. Niet meer, niet minder. En dat maakt een toets die goed wordt ingezet dus eigenlijk iets ontzettend positiefs: vanaf daar kun je weer verder ontwikkelen. Het zou helpen als we als maatschappij, – dus de overheid, media, schooldirectie, leerkrachten én ouders -, toetsen gebruiken waar ze voor bedoeld zijn: een volgende stap in de ontwikkeling van de leerling. Zodat we kunnen toetsen met een positieve insteek. Dat scheelt een hoop toetsstress en geeft toetsen ook echt betekenis. En heel misschien wordt een toets dan ook nog eens net zo leuk als een potje 30 Seconds.
Het IEP Leerlingvolgsysteem ondersteunt toetsen met een positieve insteek door:
- leerlingen op hun eigen moment hun toets te laten maken. Daardoor worden zij niet over- of ondervraagd.
- rijke resultaten te generen met een link naar leerdoelen. Het leerlingvolgsysteem geeft direct een analyse van alle (sub)domeinen.
- geen cijfer te geven. Je ziet wel of een niveau wel of niet behaald is, maar de aandacht gaat vooral naar de analyse, wat kun je er mee in het onderwijs.
- de nakijk- en analysetijd bij de leerkracht weg te halen. Dit doet de software al. Dat geeft je als leerkracht meer tijd voor je pedagogische en didactische taken. Bovendien kun je direct na de toets de antwoorden met je leerling nabespreken. Op het moment dat het ook bij je leerling nog vers in het geheugen ligt.
