Formatief evalueren bij het Panta Rhei College: ‘gerichter bezig zijn met leerdoelen bepalen en behalen’

Wat was voor jullie aanleiding om aan de slag te gaan met formatief evalueren? En wat willen jullie met de training bereiken?

“Het begon ermee dat wij onze visie op leren opnieuw met elkaar zijn gaan formuleren, op grond van evidence based principes. Wat werkt voor leerlingen en hoe werken hersenen? Als team hebben we daarbij gekozen voor de cognitieve leertheorie.”

“Toen onze visie stond, was de volgende stap: hoe willen we dit terug zien in onze klassen? Daarvoor hadden we al het directe instructiemodel, maar we wilden dat model kwalitatief verbeteren om nog beter tegemoet te komen aan de leerbehoeften van leerlingen. Zo zijn we bij formatief evalueren uitgekomen.”

“In eerste instantie kregen we daarbij ondersteuning van een andere aanbieder, maar op een gegeven moment had het team behoefte aan nieuwe invalshoeken. Een collega had via onze Attendiz Academie een workshop bij jullie trainer Sergej gevolgd en was daar enthousiast over. Dus toen heb ik ook mijn licht opgestoken bij Bureau ICE.”

“Wat mij aansprak, is de hele denktank die er bij Bureau ICE achter zit. Het zit heel gedegen in elkaar. Tegelijkertijd was er de bereidheid om mee te bewegen met onze behoeften en verwachtingen, bijvoorbeeld in de tijdsplanning. De training beslaat normaal gesproken één schooljaar, maar naast formatief evalueren willen wij ook met een visie op gedrag aan de gang. Daarom zijn we overeengekomen om het wat meer te spreiden. Dit jaar aan de slag met formatief evalueren. En volgend schooljaar toetskwaliteit en toetsbeleid.”

Volgen alle docenten de training?

“Ja, allemaal. In totaal twintig docenten, die we hebben opgesplitst in twee groepen; één groep voor zaakvakken en talen, één voor de exacte vakken. De leraarondersteuners sluiten ook aan. Dat vinden we belangrijk, omdat zij ook delen van lessen begeleiden.”

“De trainers tonen het gedrag dat wij straks moeten laten zien.”

Micheline Freericks, Panta Rhei College

Is dat allemaal te organiseren, ook rooster technisch?

“Heel goed. We hebben er studiedagen voor gepland. En nog een aantal dagen met een verkort lesrooster, zodat we de middagen kunnen gebruiken.”

Hoe gaat het tot dusver?

“Goed. Ik vind het mooi dat de trainers een modelrol hebben. Dat ze tijdens de training het gedrag tonen dat wij straks moeten laten zien. Dat ze toetsen wat je nog weet van de vorige sessie. En dat je merkt: de volgende keer moet ik toch nog even goed de boekjes doornemen, zodat ik als directeur kan meepraten en het goede voorbeeld kan geven. Daardoor ga je je huiswerk doen. En dat is ook precies wat je wil.”

Als jullie formatief evalueren straks helemaal hebben geïmplementeerd, wat is er dan anders dan nu?

“In het kort: dat docenten veel gerichter bezig zijn met het leerdoel, waar leerlingen staan in dat leerdoel en wat ze nog nodig hebben om dat leerdoel te behalen.”

“Daarbij gaan we nog steeds uit van het directe instructiesysteem. Dus eerst klassikaal instructie. En we gebruiken formatief evalueren om tussendoor te peilen of leerlingen de instructies begrepen hebben en of het leerdoel is behaald.”

“Het wordt niet in één keer heel anders, maar je moet wel nieuwe werkvormen implementeren. We hebben nu bijvoorbeeld wisbordjes aangeschaft. Na de instructie stelt de docent een concrete vraag en leerlingen moeten dan een antwoord op dat bordje invullen. Zo worden alle leerlingen geactiveerd om het antwoord te bedenken en te geven. Dat is heel iets anders dan vragen of er nog iemand is die de stof niet begrepen heeft. Door dit soort coöperatieve werkvormen activeer je alle leerlingen. Je weet van iedereen waar hij of zij staat, zodat je daar je uitleg weer op kunt aanpassen.”

“Het is belangrijk om te beseffen dat het implementeren van formatief evalueren, naast studiedagen, echt wel wat vraagt van docenten. Zij moeten hun lessen deels opnieuw voorbereiden.”

Micheline Freericks, Panta Rhei College

Wat kun je andere schoolleiders aanbevelen die met formatief evalueren aan de slag willen?

“Weet je wat ik veel hoor? De toetsdruk is te hoog, dus we gaan minder toetsen. Dat is op zich mooi, maar wat mij betreft moet er een bredere basis onder zitten. Niet alleen minder summatief toetsen om de druk te verminderen, maar vooral het je eigen maken van formatief evalueren om het leerproces van de leerlingen te begeleiden en goed in beeld te hebben.”

“Het is ook belangrijk om te beseffen dat het implementeren van formatief evalueren, naast studiedagen, echt wel wat vraagt van docenten. Zij moeten hun lessen deels opnieuw voorbereiden. Ontdekken met welke werkvormen je de peilstok erin zet en hoe je je lesaanbod daar weer op aanpast.”

“Nog een concrete tip: een kijkwijzer maken. Een observatieformulier waarin staat wat je als team minimaal wilt terugzien in de lessen. Dat creëert commitment. Dan kun je bij elkaar in de les gaan kijken en aan de hand van die kijkwijzer onderling feedback geven en krijgen.”