Werken aan de basisvaardigheden – tips De Nieuwe Veste

Wat werkt goed in jouw lessen? Lees het ervaringsverhaal van docent Geschiedenis Barbara Dijke

In Toets! Special #5 staat het werken aan de basisvaardigheden centraal. Docent Barbara Dijke deelt haar tips.

1. Vakspecifieke taal
In de zaakvakken struikelen leerlingen vaak over woorden die ze niet gebruiken in het dagelijks leven: ‘gletsjer’, ‘standplaatsgebondenheid’, ‘natuurlijke selectie’. Als je die niet eerst laat inzinken, blijft de rest onbegrijpelijk. Maak taal onderdeel van je les: laat leerlingen begrippen koppelen aan voorbeelden, tekenen of uitleggen aan elkaar.

2. Niet stampen, begin met verbanden leggen
Feitjes blijven pas hangen als ze ergens aan vastzitten. Ik vraag liever: “Wat als Willem van Oranje níet was vermoord?” in plaats van: “Wanneer was de moord op Willem van Oranje?” Door dat soort vragen ontdekken leerlingen hoe gebeurtenissen met elkaar samenhangen, wat oorzaken en gevolgen zijn, en hoe geschiedenis soms een andere kant op had kunnen gaan. En dat is precies wat de zaakvakken vragen: inzicht, geen losse weetjes.

3. Toetsing is een denkactiviteit
Toetsing hoeft geen eindstation te zijn. In mijn lessen gebruik ik formatieve werkvormen, zoals ‘verbeter de fout’ en korte schrijfopdrachten (“Leg in drie zinnen uit wat…”). Zo dwing je leerlingen om actief met de stof aan de slag te gaan én krijg je als docent scherp wat ze wel of niet begrijpen. Formatief werken dus, maar zonder er een compleet systeem van te maken.

Meer over toetsing

Ik toets, maar niet alleen op papier. Naast formatieve toetsen laat ik leerlingen ook praktische opdrachten uitvoeren, zodat ze op een andere manier laten zien wat ze begrijpen. Bijvoorbeeld na het lezen van Todesfuge van Paul Celan: in plaats van een traditionele toets, creëren leerlingen een kunstwerk als reactie op het gedicht. Zo verwerken ze de inhoud op een persoonlijk en creatief niveau. Het raakt niet alleen taalvaardigheid, maar ook historisch besef, empathie en expressie. Dat geeft mij als docent een rijker beeld dan een toets ooit zou kunnen.

Wat zou nog meer een basisvaardigheid moeten zijn?

Leerlingen leren beter als ze snappen hoe ze leren. Wat werkte voor mij? Waarom liep ik vast? Wat kan ik de volgende keer anders doen? Even samen terugkijken na een opdracht of toets levert vaak meer op dan nóg een uitleg. Je hoeft er geen aparte les van te maken – een reflectievraag op het bord of een korte nabespreking doet al veel. Het helpt bij elk vak en maakt leerlingen zelfstandiger. Metacognitie laat leerlingen nadenken over hun leren.

Barbara Dijke is docent docent geschiedenis en mentor 4-kader op De Nieuwe Veste Hardenberg