Een Drie-Minuten-Toets (DMT) in het IEP LVS!
De geruchten zijn waar: IEP ontwikkelt een eigen DMT woordleestoets, die – net als de Cito DMT- gebruikt kan worden om mogelijke dyslexie bij een leerling te signaleren. Hoe komt de IEP DMT eruit te zien? Wat is de planning? En wat kun je met deze woordleestoets? In dit artikel lees je er meer over!
In het IEP LVS hoeven leerlingen geen losse woordleestoets te maken: we toetsen technisch lezen met leesteksten, waarbij het gaat om goed en mooi lezen. Dat is voor de leerling prettiger en levert minder stress op, het geeft meer inzicht in functioneel lezen en voor de meeste leerlingen heeft een woordleestoets geen toegevoegde waarde.
Er is één “maar”… voor het signaleren van dyslexie is een woordleestoets noodzakelijk. Bij dyslexie is sprake van een hardnekkig probleem in het leren lezen en spellen op woordniveau. Vandaar dat een woordleestoets tóch nodig is bij het signaleren van mogelijke dyslexie: die geeft informatie over de mate waarin een leerling woorden accuraat en vlot fonologisch kan decoderen. Ondanks goed leesonderwijs is dit proces bij kinderen met dyslexie onvoldoende geautomatiseerd.
Hardnekkige leesproblemen opsporen
Voor doorverwijzing naar dyslexieonderzoek moet worden aangetoond dat de leesproblemen hardnekkig zijn: dat is wanneer een leerling op drie opeenvolgende meetmomenten, ondanks extra begeleiding, op een woordleestoets bij de 10% zwakste leerlingen hoort. Het Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling geeft scholen duidelijke richtlijnen over de toetsen die moeten worden afgenomen en de begeleiding van leerlingen met leesmoeilijkheden. Janneke de Waal-Bogers, projectleider bij de IEP DMT: ‘Het eerste ondersteuningsniveau gaat over wat je als leerkracht al dagelijks doet in de klas. Wanneer dat onvoldoende is voor een leerling, ga je naar ondersteuningsniveau twee: dan geef je verlengde instructie en meer herhaling. Helpt dat het kind niet genoeg, dan doe je interventies op school. Pas als de leerling dán nog slecht blijft scoren, kun je denken aan dyslexie. Er zit een hele mooie trap in, waarmee je de echt hardnekkige leesproblemen er wel uitfiltert.’
Om scholen de mogelijkheid te bieden om hardnekkige leesproblemen te signaleren, ontwikkelt IEP nu een Drie-Minuten-Toets. Daphne van Heusden, productmanager bij IEP: ‘We willen leerlingen gelijke kansen bieden. We gunnen ze dus ook de mogelijkheid tot ondersteuning bij dyslexie. Door een woordleestoets op te nemen in het IEP LVS kunnen scholen makkelijker voldoen aan de eisen van het Nederlands Kwaliteitsinstituut Dyslexie (NKD), zodat een leerling met dyslexie tijdig in aanmerking komt voor dyslexieonderzoek.
Technisch lezen in het IEP LVS
Waarom zit er niet standaard een woordleestoets in het IEP LVS? Dat is een heel bewuste keuze van IEP. Janneke: ‘Het gaat er uiteindelijk om dat kinderen begrijpend leren lezen. Technisch lezen is daar een belangrijke voorwaarde voor, maar geen doel op zich.’ Daarom kiest IEP ervoor om de technische leesvaardigheid van kinderen te meten in tekstverband, in plaats van met losse woorden. Tekstlezen is het meest realistisch en betekenisvol: in de praktijk lees je ook (bijna) altijd in tekstverband, zoals de krant, een leesboek of een instructie.
Daarnaast hebben woordleestoetsen waarbij het gaat om tempo lezen een aantal grote nadelen.
Om te beginnen werken ze “racelezen” in de hand: leerlingen doen hun best om zo snel mogelijk te praten, zodat ze zoveel mogelijk woorden voorlezen binnen één minuut. Natuurlijk geeft een woordleestoets wel informatie over het vermogen van een leerling om woorden fonologisch te decoderen. Maar als je heel snel leest, weet je aan het einde niet meer wat je gelezen hebt en dat komt het tekstbegrip niet ten goede. Bovendien geeft een tempotoets kinderen onnodige stress; vooral zwakke lezers. En als laatste is het lastig om het resultaat van een woordleestoets direct toe te passen op je aanpak in de klas, terwijl je met tekstlezen effectief aan de slag kunt.
Waarom dan toch een woordleestoets (DMT)?
Het is belangrijk om je te realiseren welke functie een woordleestoets heeft binnen het onderwijs. IEP stimuleert scholen om de IEP DMT alleen in te zetten bij het signaleren van leesproblemen. De IEP DMT zal onderdeel worden van het IEP LVS, maar krijgt daarin de status van een extra toets; een toets die je alleen afneemt wanneer er een vermoeden is van hardnekkige leesproblematiek. Janneke: ‘We zien het signaleren van leesproblemen als een trechtermodel. Je neemt bij alle kinderen de technisch lezen toets af en als je reden hebt om verder te kijken ga je versmallen: dan onderzoek je of een leerling op woordleesniveau uitvalt. Zo kun je steeds gerichter kijken naar individuele kinderen.’
Daphne: ‘Veel kinderen hebben moeite met technisch lezen, maar er zijn heel weinig leerlingen dyslectisch. Onderzoek laat zien dat dyslexie voorkomt bij ongeveer 4% van de bevolking. In een groep van 25 kinderen zit dan gemiddeld één leerling met dyslexie. Het “racelezen”, dus woorden lezen op tempo zoals straks bij de IEP DMT, is bedoeld om de echte leesproblemen op te sporen: daar helpt het goed bij. Maar “racelezen” is niet nodig om tot functioneel, begrijpend lezen te komen.’
Het standaard afnemen van een woordleestoets, zoals de IEP DMT, in bijvoorbeeld groep 5 of 7 voegt volgens IEP weinig toe. Janneke: ‘Maar ik vind het heel logisch als scholen ervoor kiezen om in groep 3 en midden groep 4 wel standaard te kijken naar het woordlezen, omdat kinderen in deze fase technisch leren lezen. Als er dan problemen zijn, heb je een leerling snel in het vizier en kun je sneller doorverwijzen. Daar wil je geen onnodige vertraging in oplopen. Maar als een leerling in groep 3 tijdens beide meetmomenten goed scoort, dan is er echt geen aanleiding om de IEP DMT nog eens af te nemen.’
De IEP DMT
Hoe komt de toets eruit te zien? Het Nederlands Kwaliteitsinstituut voor Dyslexie (NKD) heeft een heel duidelijk kader gevormd waar de woordleestoets aan moet voldoen. Maar binnen dat kader kunnen ontwikkelaars wel enkele keuzes maken. Om de IEP DMT in zekere mate aan te laten sluiten bij de visie van IEP, heeft IEP de volgende keuzes gemaakt:
- We beperken het aantal woorden dat een leerling moet lezen, om toetsstress te voorkomen.
- De IEP DMT wordt een extra toets binnen je leerlingvolgsysteem; het is geen volgtoets. Er komt dus ook geen ontwikkelscore uit en het resultaat verschijnt niet op de Talentenkaart. Als leerkracht zie je de resultaten wel in de Excel export en je kunt deze straks eenvoudig uitwisselen met je LAS.
- De IEP DMT geeft alleen een uitslag wanneer de score van een leerling in de bandbreedte valt voor onderzoek naar dyslexie. De woordleestoets richt zich op het signaleren van de zwakste lezers die echt uitvallen.
- De toets zal binnen het IEP LVS onder het domein ‘Technisch Lezen’ vallen: het is een onderdeel binnen technisch lezen, dat je extra kunt klaarzetten per leerling.
Wanneer is de IEP DMT klaar?
IEP is op dit moment bezig met de ontwikkeling van de DMT. De planning is dat scholen het instrument kunnen gebruiken in januari 2025 (schooljaar 2024-2025). Waarom niet eerder? Dat komt omdat het instrument eerst goedgekeurd moet worden door COTAN. Daarvoor moet een groot normeringsonderzoek worden gedaan, waarbij we de hulp van veel IEP scholen nodig hebben. In het schooljaar van 2023-2024 wordt de nieuwe IEP DMT op heel wat IEP-scholen afgenomen om te controleren of de toets meet wat deze beoogt te meten. De komende periode benaderen we de IEP-scholen om te helpen bij het normeringsonderzoek.
Heeft jullie school ook interesse om te helpen bij de normering van deze IEP DMT? Laat het ons dan alvast weten via iep@bureau-ice.nl!
Meer weten over het IEP LVS?
Het leerlingvolgsysteem van IEP legt de focus op groei, niet op prestatie. Ieder kind ontwikkelt zich in zijn eigen tempo. Daarom vergelijken we kinderen niet met elkaar.
Wij geloven bovendien dat een kind meer is dan taal en rekenen! Met kindvriendelijke toetsen voor hoofd, hart én handen geeft het IEP LVS een compleet beeld: zo zetten we elke leerling in zijn kracht.
Goed dat jullie dit meenemen, maar wel vanuit jullie visie de DMT ontwikkelen!
Wat we in de visie van Luc Koning m.b.t. redzaamheidslezen terugzien, is dat leestempo (ofwel racelezen) geen onderwijskundig doel is. Het doel is om uiteindelijk góed te kunnen lezen, niet om snel te kunnen lezen. Daar sluit de visie van IEP helemaal op aan. Om tot goed functioneel lezen te komen, beschrijft Luc Koning dat vlot en vloeiend lezen belangrijk is. Dit is dan ook wat we meten met de toets Technisch lezen in het IEP LVS. Daarnaast worden aspecten als intonatie en zinsmelodie gemeten; als je de tekst mooi en goed kunt lezen, kom je sneller tot tekstbegrip (het uiteindelijke doel van Technisch Lezen). Het tempolezen (= racelezen) wordt in deze toetsen buiten beschouwing gelaten (er is een minimaal leestempo vereist, geen racelezen). Dat is in lijn met de visie van Luc Koning m.b.t. redzaamheidslezen.
Leerlingen met (mogelijk) dyslexie, hebben veel moeite met het technisch snel en goed lezen van woorden. Daarom is de DMT op dit moment de toets die gebruikt wordt om ernstige leesproblemen te signaleren. Voor deze specifieke groep leerlingen, maken we de IEP DMT. We bepalen wanneer een leerling behoort tot de 10% zwakste lezers op de IEP DM; als dat zo is, dan is dat een reden om dyslexie te vermoeden. Als je niet bij deze 10% hoort op de IEP DMT, dan wordt er geen score getoond want dan is de toets ‘overbodig’. Daarnaast berekenen we geen ontwikkelscore (= vaardigheidsscore) bij de IEP DMT. Zo is het geen volginstrument, maar echt een diagnostisch instrument voor een specifieke groep leerlingen.
Top! Fijn dat jullie bezig zijn met de ontwikkeling van IEP DMT.
Wij willen jullie natuurlijk graag helpen bij de normering van de IEP DMT.
Afgelopen jaren is er een groot onderzoek geweest naar Redzaamheidslezen (Pravoo, Luc Koning). Dit vind ik erg goed bij de uitgangspunten van IEP passen. Waarom wordt hier geen gebruik van gemaakt?
Vraag: als er geen score uitkomt hoe weet je dan of een leerling uit groep 3 straks wel op niveau zit mbt woordlezen of juist niet en of de leerling vooruitgegaan is tov zijn vorige score.
Jullie geven aan dat je het wel oké is om in de groepen 3 en 4 te toetsen, dat doen wij nu ook vanaf groep 5 toetsen wij alleen diegene die uitvallen. Maar ik kan mij er nu geen beeld bij vormen hoe dat er dan uit komt te zien.