Van verantwoordingscultuur naar verbetercultuur in het mbo

Probeer eens eerlijk antwoord te geven op de volgende drie vragen:

Welke student is er na het schrijven van het intern jaarverslag examinering op vooruit gegaan?

Hoeveel procent van de collega’s die betrokken zijn bij examinering, heeft het huishoudelijk reglement examinering daadwerkelijk gelezen?

Hoeveel procent van deze collega’s heeft het idee dat alle verantwoordingsdocumenten daadwerkelijk bijdragen aan een verbetercultuur binnen het roc?

Toen ik de eerste keer deze vragen stelde aan een lid van de Examencommissie was de tegenvraag: “Hoe bedoel je dat, Jesús?” Waarop mijn antwoord simpelweg was: ”Precies zoals ik het zeg.” Ik vond de reactie fascinerend. “Voor wie schrijf je het jaarverslag?”, probeerde ik nog een keer. Een hele reeks stakeholders passeerde de revue: het CvB, de inspectie van het onderwijs en uiteindelijk de docenten. De stakeholder die buiten beeld bleef was: de student.

Later stelde ik de vragen ook aan andere leden van Examencommissies van verschillende roc’s.  En overal kreeg ik vergelijkbare antwoorden.

Ik vond dat merkwaardig. Ik zie het roc als een gemeenschap waarin jongeren optimaal gefaciliteerd worden om hun professionele droom te realiseren. Vanuit dit perspectief is het vreemd dat er jaarverslagen worden gemaakt die niet voelen als het leveren van een bijdrage aan het faciliteren van die droom.

Iets dergelijks doet zich voor bij de huishoudelijke reglementen examinering. Wat heb je aan een huishoudelijk reglement als degenen die daadwerkelijk de studenten ondersteunen bij het realiseren van hun droom, het reglement massaal niet lezen? Dan verworden verslagen en documenten vanzelf als niet levende verantwoordingsdocumenten. Het produceren van die verslagen en reglementen zijn ergens in het proces een doel op zich geworden. En zo wordt dat ook gevoeld door de docenten.

Zij zien de verslagen en reglementen niet meer als een middel om op een steeds betere manier de professionele dromen van de studenten te ondersteunen. Het opleveren van die stukken wordt dan eerder ervaren als bureaucratie en niet als ondersteuning. Dat is jammer van alle energie en tijd die er in de documenten zit.

De uitdaging waar roc’s de aankomende jaren voor staan is om een transitie te maken van een verantwoordingscultuur naar een verbetercultuur. Voor een verbetercultuur is meer nodig dan een stapel documenten. Sterker nog, het produceren van te veel verantwoordingsdocumenten remt de verbetercultuur af.

Voor het creëren van een verbetercultuur zijn twee basisingrediënten noodzakelijk: veiligheid en draagvlak. De uitdaging zit hem in het mobiliseren van draagvlak, het aanwakkeren van het ideologisch hart van docenten en het creëren van een veilige omgeving, waarin iedereen zich gezien en gehoord voelt.  Als dáár de energie in gaat zitten, komt het met de documenten wel goed.

Jesús de la Torre y Rivas
Senior trainer|Consultant

Wil je informatie over TOA Trainingen voor het mbo? Bekijk dan ons aanbod voor bijvoorbeeld Examencommissies en assessoren.